Σκέψεις για τη συγκυρία

Στα κινέζικα, το ιδεόγραμμα που χρησιμοποιείται για την κρίση περιγράφει και την ευκαιρία. 

Στη σημερινή κρίση, που μοιάζει βγαλμένη από μελλοντολογικούς εφιάλτες, υπάρχουν άραγε ευκαιρίες; Και για ποιούς; 

Για κάποιους φαίνεται ότι όλες οι κρίσεις μετατρέπονται σε ευκαιρίες. 

• Ευκαιρίες για business – από τη μεγάλη εικόνα των κρατών που χρησιμοποιούν την κρίση σε μια χώρα για να μεταστρέψουν τις αγορές μέχρι τους πλιατσικολόγους και μαυραγορίτες της ελληνικής πραγματικότητας.
• Ευκαιρία για «προσαρμογές» στις εργασιακές σχέσεις (έτσι αποκαλούν εδώ και χρόνια το ξήλωμα των δικαιωμάτων που είχαμε κερδίσει με τους αγώνες μας). «Προσαρμογές» που δεν θα μπορούσαν να γίνουν εύκολα στον καιρό της δήθεν «κανονικότητας» στην οποία ζούσαμε μέχρι την έλευση της επιδημίας.

Αλλά είναι μια «ευκαιρία» και για μας. 

• Ευκαιρία να προβληματιστούμε γύρω από την ιδέα του «μεγάλου ευρωπαϊκού σπιτιού» που, στα δύσκολα, κλείνει άρον άρον τις ενδιάμεσες πόρτες και φτάνει να κατασχέσει ακόμα και το φαγητό (ή τους αναπνευστήρες) του γείτονα για να στοκάρει.
• Ευκαιρία να ξαναμετρήσουμε πόσο «λίγοι» είναι οι «μεγάλοι» αυτού του κόσμου – από τους Τραμπ, τους Τζόνσον και τους Μητσοτάκηδες μέχρι τον Υπουργό «μας» και το θίασο των «αρίστων» του (κι όποιος θυμηθεί το όνομα ή τη φάτσα του Προέδρου του ΕΟΔΥ χωρίς να γκουγκλάρει είναι, πραγματικά, ιδιαίτερα επίμονος αναγνώστης…)
• Ευκαιρία να δούμε πόσο πετυχημένος είναι ο καπιταλισμός ως σύστημα: στη ναυαρχίδα του, τις ΗΠΑ, αποκαλύπτεται περίτρανα και αδιαμφισβήτητα η βαναυσότητα ενός συστήματος υγείας που βασίζεται στην ελεύθερη αγορά και όχι στην ελεύθερη και δωρεάν πρόσβαση όλων στις υπηρεσίες. 
• Μια ευκαιρία να γίνουμε καλύτεροι, να καταλάβουμε και να συμπονέσουμε τους πρόσφυγες, τους μετανάστες, τους φυλακισμένους, τους ρομά, τους άστεγους και φυσικά τους εξαρτημένους. 
• Να καταλάβουμε πως κάποια αγαθά –όπως η υγεία – δεν είναι ανθρώπινο να είναι πεδία εκμετάλλευσης και κερδοφορίας. Πρέπει να είναι δημόσια, ελεύθερα για όλους, κι όταν τα χρειαστούμε – έστω για μια φορά στη ζωή μας – να βρούμε το Δημόσιο Νοσοκομείο ανοιχτό, στελεχωμένο και πλήρες για να μας σώσει τη ζωή. 

Ίσως εν τέλει να είναι και μια ευκαιρία για τον πλανήτη. Να ανασάνει λίγο, έστω και προσωρινά ξαλαφρωμένος από την ανθρώπινη δραστηριότητα: Έφτασαν λίγες μέρες καραντίνας για να καθαρίσουν τα νερά στα κανάλια της Βενετίας! 

Κάποιοι εύχονται όταν τελειώσουν όλα αυτά να γυρίσουμε πίσω στις δουλειές μας και απλώς να ορμήσουμε έξω στην παραλία και να τα θεωρήσουμε όλα ένα κακό όνειρο που «πάει, πέρασε». Και, εκτός από τα κέρδη των «μεγάλων» και τις πολλαπλές απώλειες των «μικρών» να μην αλλάξει τίποτα. 

Ίσως δεν πρέπει να ευχόμαστε κι εμείς το ίδιο. 

Ίσως πρέπει να αποφασίσουμε ότι βγαίνοντας από αυτή την «εξαιρετική» κατάσταση, δεν θέλουμε να γυρίσουμε στην «κανονικότητα» τους, αλλά θέλουμε να τα αλλάξουμε όλα. 

Η κρίση ως ευκαιρία. Ίδωμεν… 

Και στον δικό μας μικρό κόσμο; Που είναι η κρίση και που η ευκαιρία; 

Η κρίση είναι σίγουρη για τους ασθενείς: Εξ ορισμού είναι ευπαθής ομάδα του πληθυσμού. Έχουν υποκείμενα νοσήματα, πολλοί δεν τρέφονται καλά, πολλοί δεν ζουν σε συνθήκες που να επιτρέπουν την καλή και συστηματική υγιεινή, οι περισσότεροι δεν έχουν υποστηρικτικό πλαίσιο. Πολλαπλά στίγματα (εξαρτημένοι, οροθετικοί, μετανάστες, ρομά κοκ) δυσκολεύουν περαιτέρω την πρόσβασή τους στις υπηρεσίες υγείας – ακόμα και τις «καλές» μέρες. Κάποιοι είναι άστεγοι (σε ποιο σπίτι να «μένουν» τώρα;). Κάποιοι τρώγανε σε συσσίτια (τώρα, που πολλές δομές αλληλεγγύης έχουν διακόψει τη λειτουργία τους, τι τρώνε;). Και τώρα που οι μονάδες ουσιαστικά τους κλείνουν την πόρτα σε ποιους άραγε να απευθύνονται για τα προβλήματα τους (ιατρικά, ψυχιατρικά και κοινωνικά;) 

Κρίση και για τους περισσότερους εργαζόμενους, που προσπαθούν να κάνουν τη δουλειά τους μετρώντας τις μάσκες, με ελάχιστα αντισηπτικά, χωρίς τις κατάλληλες γνώσεις (σε πόσες μονάδες υπάρχει παθολόγος ή γενικός γιατρός να ενημερώσει και να εκπαιδεύσει τους υπόλοιπους; Σε πόσες μονάδες δεν υπάρχει κανένας γιατρός;). Και φυσικά φοβισμένοι. Ίσως μάλιστα πιο φοβισμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο, μια που ξέρουμε πολύ καλά πως η Ελλάδα καθόλου «θωρακισμένη» δεν είναι απέναντι στην απειλή. Δε χρειάζεται και πολύ φαντασία ο εργαζόμενος στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας για να καταλάβει ότι η υποχρηματοδότηση και οι ελλείψεις ανθρώπων και υλικών που υπάρχουν στο χώρο του είναι γενικευμένη και δεν αφορά μόνο τον ΟΚΑΝΑ… 

Κάποιος μπορεί να πει πως είναι κρίση και για τη νέα διοίκηση, μια που «έτυχε στη βάρδια τους»; Άντε, ας το πούμε κι αυτό. Αυτοί όμως έχουν μαζί και την ευκαιρία να ισχυριστούν ότι δεν πρόλαβαν ν α ενημερωθούν, δεν μπόρεσαν εν μέσω κρίσης να καλύψουν τις ελλείψεις χρόνων κοκ. 

Για άλλους πάλι, είναι καθαρή και λαμπρή ευκαιρία. 

Είναι γνωστό ότι στον Οργανισμό υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν ότι το έργο των μονάδων του ΟΚΑΝΑ είναι μόνο η χορήγηση του υποκατάστατου. Είναι αυτοί που αυτή την περίοδο χαίρονται, όπως ο λύκος στην αναμπουμπούλα. Βρήκαν την ευκαιρία να καταργήσουν με τις ευλογίες της Διοίκησης οποιοδήποτε πλαίσιο θεραπείας (ή ασφάλειας) των ασθενών με τα Take Home του τύπου «Πάρε κόσμε!». Σίγουρα η προφύλαξη των ασθενών και των εργαζομένων ιεραρχείται ως σημαντικότερη από τον πιθανό κίνδυνο της διασποράς οπιοειδών στην παράνομη αγορά – άρα ναι, η λογική λέει ότι εφόσον δεν υπάρχει άλλος τρόπος να μειωθεί ο συγχρωτισμός και οι απαραίτητες μετακινήσεις προφανώς πρέπει να αναθεωρήσουμε τα κριτήρια χορήγησης ΤΗ. Όμως με μια λογική και μια κλιμάκωση: δεν μπορεί τη μια μέρα να μην παίρνει κανένας και την άλλη το «αφεντικό» να «τρελαίνεται» και να μοιράζει το υποκατάστατο με τα τσουβάλια. Δεν μπορεί να αδιαφορούμε για τους κινδύνους που εγκυμονεί η ύπαρξη τεράστιων ποσοτήτων μιας δυνητικά θανατηφόρας σε σπίτια ανθρώπων που δεν μπορούν να τις διαχειριστούν, (σε σπίτια όπου μπορεί να υπάρχουν και μικρά παιδιά για να μην ξεχνιόμαστε…). 

Σ’ εμάς πάλι– και στους περισσότερους εργαζόμενους, είμαστε σίγουροι γι’αυτό – δεν αρέσει αυτή η πραγματικότητα. Ούτε στους περισσότερους ασθενείς. 

Χρειάζεται να δράσουμε άμεσα – κι όχι μόνο για την αξιοπρέπεια μας (που είναι πάρα πολύ σημαντικός λόγος) και την προστασία μας (η κατάργηση του ρόλου μας οδηγεί αυτόματα σε κατάργηση και της θέσης μας). 

Αλλά και για να μπορέσουμε, κι εμείς και οι ασθενείς μας και η κοινωνία, να βγούμε απ’ αυτό όσο πιο γρήγορα και λιγότερο επώδυνα. 

Χρειαζόμαστε λοιπόν, 

• ενημέρωση και υλικά ώστε να μπορούμε να ενημερώνουμε και να βοηθούμε τους ασθενείς χωρίς να θέτουμε σε κίνδυνο (κατά το δυνατόν) την ασφάλεια κανενός: κατάλληλες μάσκες, άφθονα γάντια και αντισηπτικά.
• Καθαριότητα καθόλη την διάρκεια λειτουργίας της μονάδας. 
• Καλή και τακτική ενημέρωση για τα νεώτερα δεδομένα. 
• Πρωτόκολλα για την ασφαλή είσοδο και παραμονή των ανθρώπων στη Μονάδα, προσαρμοσμένα στην πραγματικότητα και στις ιδιαίτερες δυσκολίες κάποιων χώρων και διαδικασιών. (Ναι, αυτή τη δουλειά που η διοίκηση δε θέλησε ή δε μπόρεσε να κάνει – οφείλει να τη συνεχίσει η Επιστημονική Επιτροπή). 
• Συγκεκριμένο και γνωστό από πριν σχέδιο για το τι γίνεται όταν (όχι «αν») κάποιος από το προσωπικό αρρωστήσει. Τι γίνεται και τι πρέπει να γίνεται όταν εμφανίζεται κρούσμα σε θεραπευόμενο; Μπαίνει το προσωπικό που ήρθε σε επαφή μαζί του σε καραντίνα; Η μονάδα συνεχίζει να λειτουργεί; Υπάρχει αυτό το σχέδιο αλλά μας το φυλάνε για έκπληξη; Αν όχι, πότε θα φτιαχτεί; (Το σωματείο πρέπει να απαιτήσει να υπάρξει έστω και τώρα με καθυστέρηση αυτό το σχέδιο)
• Χρειαζόμαστε μια καλή χαρτογράφηση των ασθενών που είναι πιο ευάλωτοι (φτωχότεροι, μόνοι, ψυχωτικοί , γυναίκες που κακοποιούνται συστηματικά κοκ) και ενεργητική, συστηματική παρακολούθηση και φροντίδα γι’ αυτούς. Η πρόταση μας προς τις μονάδες είναι να κάνουν αυτή τη χαρτογράφηση ακόμη και αν η Διοίκηση δεν το ζήτησε. 
• Ο Σύλλογος πρέπει να διαμηνύσει σε όλους τους εργαζόμενους (μόνιμους, ΟΑΕΔ, ΔΠΥ, εργολαβικούς) ότι θα είναι δίπλα τους χωρίς προαπαιτούμενα και θα τους στηρίξει με όποιο τρόπο μπορεί σε αυτή την περίοδο που είναι δύσκολη για όλους, αλλά για κάποιους είναι δυσκολότερη. 

Μπορεί να μην είμαστε στην «πρώτη γραμμή» όπως οι λοιμωξιολόγοι, όμως ως ειδικοί της ψυχικής υγείας είμαστε κι εμείς πάρα πολύ χρήσιμοι στην κοινωνία: η πρωτόγνωρη για όλους ζωή εν μέσω πανδημίας, ο φόβος της αρρώστιας και του θανάτου, η απομάκρυνση από αγαπημένα πρόσωπα, η καραντίνα πυροδοτούν ή ενισχύουν ψυχικές δυσκολίες και προϋπάρχοντα ελλείμματα με αποτελέσματα σε όλα τα επίπεδα – από τη μείωση της αντίστασης του οργανισμού στις λοιμώξεις ή την αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας μέχρι τις μακροπρόθεσμες ψυχιατρικές επιπλοκές. Να βοηθήσουμε τους ασθενείς μας, λοιπόν. Κι αν δεν μπορούν (ή δεν πρέπει να έρχονται) να χρησιμοποιήσουμε το τηλέφωνο και το skype. 

Κι αν κάνουμε όλα αυτά και μείνει χρόνος να διαθέσουμε τις ικανότητες μας στην κοινότητα και εκτός ΟΚΑΝΑ. Με τις γνώσεις και την εμπειρία που έχουμε, τη διάθεση να συμμετέχουμε, και με σκοπό να μη μείνει κανένας μόνος και απροστάτευτος. 

Κι έτσι, όταν τελειώσουν όλα αυτά, θα βγούμε. Υγιείς. Με σχέδιο και άποψη για το τι είδους υπηρεσίες ψυχικής υγείας χρειάζονται οι εξαρτημένοι και η κοινωνία. 

Και με το κεφάλι ψηλά.